Śmigielska Kolej Wąskotorowa

Lokalizacja: stacja ŚKW w Śmiglu, ul. Dworcowa
Zespół Śmigielskiej Kolei Wąskotorowej jest przykładem unikalnej już we współczesnym krajobrazie kolei wąskotorowej, która na początku XX wieku była powszechną formą kolejowego transportu lokalnego. Jest również jednym z nielicznych przykładów inżynierii, techniki i budownictwa tego okresu. Świadczy o tym zachowana niemal w całości infrastruktura, na którą składają się zabudowania stacyjne w Śmiglu pochodzące z początku ubiegłego stulecia, urządzenia lokomotywowni z czasów uruchomienia kolejki oraz funkcjonujące do dziś torowisko. Zespół wpisany jest do rejestru zabytków.

Operatorem kolejki, która dziś prowadzi wyłącznie przejazdy turystyczne jest Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Śmiglu. W swojej ofercie kolejka ma m.in. przejazdy na zamówienie, przejazdy okolicznościowe, w tym wielkanocne i gwiazdkowe z atrakcjami, doroczne przejazdy otwarte, zwiedzanie lokomotywowni oraz pomieszczenia dyżurnego ruchu, przejazdy drezynami ręcznymi. Wąskotorówka dysponuje sprawnym taborem, w którego skład wchodzą m.in.: 2 lokomotywy typu Lxd2, 2 wagony motorowe typu MBxd2, 2 wagony osobowe, 3 wagony turystyczne, brankard służbowy, wagony transportowe, kilka węglarek oraz wagonów krytych, pług śnieżny, drezyna spalinowa, dwie drezyny ręczne, podbijarka mechaniczna oraz wózki leśne.

W Śmiglu od 2004 roku działa również Stowarzyszenie Przyjaciół Śmigielskiej Kolejki Wąskotorowej. Przyjaciele śmigielskiej wąskotorówki postanowili założyć formalną organizację, aby móc ubiegać się o dodatkowe środki, umożliwiające podjęcie działań wspierających wąskotorówkę. Głównym kierunkiem działalności Stowarzyszenia jest popularyzacja i promocja kolejki, jako dziedzictwa kulturowego Śmigla poprzez realizowane projekty. I tak Stowarzyszenie m.in. corocznie we wrześniu organizuje otwartą imprezę na Śmigielskiej Kolei Wąskotorowej dla mieszkańców i miłośników wąskotorówek.

Informacje szczegółowe dotyczące oferty, przejazdów oraz cennika można znaleźć pod adresem www.kolejka.smigiel.pl
Telefon kontaktowy: 65 5180 037
e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

Stanowisko archeologiczne w Bruszczewie

Lokalizacja: Bruszczewo, ul. Przysiecka
Bruszczewo, wioska oddalona od Śmigla o 5 km kryje pod ziemią liczące ponad 4 tysiące lat pozostałości osady obronnej z wczesnej epoki brązu. Miejsce to ma szczególne znaczenie dla archeologii europejskiej i jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych na świecie stanowisk archeologicznych z naszego regionu. Pozostałości osiedla odkryto już w roku 1943 r., jednakże badania wykopaliskowe rozpoczęły się dopiero w latach 60-tych zeszłego stulecia. Wznowiono je w roku 1995, jako wspólne przedsięwzięcie Muzeum Archeologicznego w Poznaniu i Instytutu Prahistorii UAM, zaś od 1999 roku w badaniach uczestniczyli także naukowcy niemieccy. Archeolodzy zakończyli terenowe prace badawcze na stanowisku w Bruszczewie w 2008 roku. Obecnie w Bruszczewie stoją tablice informujące o cennym znalezisku, a w poznańskim Muzeum Archeologicznym można obejrzeć eksponaty z osady. Samo stanowisko znów pokryła gruba warstwa ziemi, by za kilkadziesiąt lat naukowcy mogli powrócić do badań z wykorzystaniem nowych metod i technologii.

Lapidarium żydowskie

Lokalizacja: Śmigiel, ul. Skarzyńskiego
Pod koniec XX wieku odnaleziono kilkadziesiąt fragmentów płyt nagrobnych pochodzących ze śmigielskiego kirkutu, nekropolii założonej około 1785 r., w której ostatni pochówek miał miejsce w 1937 r. Cmentarz zniszczony został podczas II wojny światowej przez niemieckie władze okupacyjne. Ocalałe macewy, które jeszcze do niedawna służyły za płyty brukowe w podwórzach i budynkach gospodarskich, w 2008 roku wróciły na swoje miejsce i zostały osadzone przy ul. Skarzyńskiego w Śmiglu, w ogrodzeniu, które niegdyś okalało żydowski cmentarz. Powstałe w ten sposób Lapidarium ma ocalić od zapomnienia część bogatej historii miasta, a także, by dać wyraz szacunku dla byłych mieszkańców Śmigla.

Ludność żydowska do miasta wiatraków dotarła w drugiej połowie XVIII wieku. Koniec XVIII i początek XIX wieku to okres, kiedy Żydzi stanowili znaczący odsetek – blisko 20% - śmigielskiej społeczności. W 1843 r. Śmigiel zamieszkiwała największa liczba ludności wyznania mojżeszowego, bo aż 357 osób. W okresie swojego rozkwitu gmina żydowska posiadała w mieście, poza wspomnianym cmentarzem wraz z kostnicą i domem grabarza także synagogę (budynek już nieistniejący znajdował się w podwórzu przy dzisiejszej ulicy Mickiewicza) i dom kantora. W mieście funkcjonowała także żydowska szkoła elementarna. Ostatnia Żydówka mieszkająca w Śmiglu wyprowadziła się jesienią 1939 r.

Obok lapidarium, na terenie byłego cmenatarza żydowskiego, znajduje się obelisk poświęcony rozstrzelanym we wrześniu i październiku 1939 roku Śmigielanom. Było to pierwsze miejsce ich pochówku. Ciała rozstrzelanych zostały ekshumowane w 1945 roku i przeniesione na cmentarz parafialny.

Gazownia w Śmiglu

Lokalizacja: Śmigiel, ul. Hm. Łukomskiego
Budynek gazowni wraz ze zbiornikiem gazu o pojemności 400 m3 oraz żeliwną siecią gazową został oddany do użytku w 1902 r. Budowę gazowni, zlokalizowanej przy obecnej ulicy hm. Z. Łukomskiego sfinansowano z funduszy gminy. Z gazu węglowego, wykorzystywanego wówczas głównie do oświetlenia, korzystało wówczas 149 domów, zasilano nim również 60 miejskich latarni. Wzrastające zapotrzebowanie na gaz spowodowało, że w 1911 roku pobudowano drugi zbiornik o pojemności 600 m3, a w 1920 roku przebudowie uległy piece, aby zwiększyć ich wydajność. W 1946 roku śmigielska gazownia produkowała tyle gazu, że pod względem wydajności plasowała się na 56. miejscu w kraju. Do dziś zachowały się dwa piece zamontowane w latach 50-tych, a także cały kompleks urządzeń technologicznych do produkcji gazu węglowego. Zaprzestanie produkcji gazu nastąpiło 5 listopada 1984 r. Obiekt, jest zabytkiem wpisanym do rejestru Muzeum Techniki w Warszawie i jest jedynym takim zachowanym w Wielkopolsce. Dziś właścicielem obiektu jest Gmina Śmigiel. Część zabudowań gazowni wykorzystywana jest na siedzibę Zakładu Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Śmiglu.

Zainteresowane grupy w dni powszednie mogą obejrzeć wnętrze gazowni, po uprzednim uzgodnieniu z pracownikiem Zakładu Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej.
Telefon kontaktowy do Zakładu: 65 5180 037
e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

Wieża wodociągowa w Śmiglu

Lokalizacja: Śmigiel, ul. Powstańców Wielkopolskich
Zabudowania wodociągu wraz z wieżą zostały wzniesione w latach 1912-1913. Zbiornik o pojemności 125 m3 został przywieziony z Berlina w częściach i na miejscu znitowany. Wieża ma wysokość 49 m, a dno zbiornika usytuowane jest na wysokości 26 m. Początkowa wydajność wodociągu kształtowała się na poziomie 600 m3 wody na dobę, a długość sieci wynosiła 13 km. Modernizacji wodociągu dokonano w 1964 roku, wówczas to zostały zamontowane nowe filtry oraz pompy elektryczne, wcześniejsze pompy napędzane były gazem. Dziś wieża pełni tylko funkcję pomocniczą przy nowoczesnym zbiorniku o pojemności 400 m3 wybudowanym obok w 2009 roku i wyposażonym w stację filtrów oraz pomp.

Pamiątkowy głaz w Parku generałowej Barbary Chłapowskiej-Dąbrowskiej

Lokalizacja: Śmigiel, park im. Barbary Chłapowskiej pomiędzy ulicami: Reymonta i Lipową
W parku, miejscu, w którym niegdyś stał rodzinny dom Barbary z Chłapowskich Dąbrowskiej - drugiej żony sławnego generała Jana Henryka Dąbrowskiego, bohatera hymnu narodowego, stoi okazały głaz, na którym przytwierdzone zostały pamiątkowe tablice. Pierwsza z nich, zamontowana od strony ulicy Reymonta przedstawia wizerunek Barbary wykonany w formie medalionu, zaś druga, zawieszona po przeciwnej stronie kamienia obrazuje nieistniejący już dworek Chłapowskich. Odsłonięcia pamiątkowych tablic dokonano 2 maja 2008 r. Także tego dnia odsłonięto tablicę z nawą parku, który otrzymał imię Barbary Chłapowskiej. Głaz, do którego przytwierdzono granitowe tablice został wykopany w nietążkowskiej żwirowni i jest darem dla miasta od jej właściciela – Stanisława Rybakowskiego. Wymiary głazu są imponujące – w najszerszym miejscu w obwodzie liczy prawie 9 m.

Cmentarz ewangelicki wraz z kaplicą w Śmiglu

Lokalizacja: Śmigiel, ul. Reymonta
Cmentarz zlokalizowany przy skrzyżowaniu ulic Kościańskiej i Reymonta o powierzchni ponad 1 ha założono w 1595 r. Zabudowania istniejące do dziś – kaplicę oraz dom grabarza – pobudowano w 1846 r. Także mur okalający cmentarz oraz taras widokowy powstały w połowie XIX w. Ostatni pochówek miał miejsce w 1959 r., a w 1974 r. decyzją Urzędu Wojewódzkiego w Poznaniu nekropolia została zamknięta. Dziś na terenie cmentarza pozostały tylko nieliczne szczątki dawnych grobowców oraz tablic nagrobnych. Jest też pamiątkowy kamień wkopany w 1905 r. z okazji 300. rocznicy założenia gminy ewangelickiej w Śmiglu. Obecnie w kaplicy odbywają się okolicznościowe koncerty oraz wystawy. Obiekt w 2003 roku został wpisany do rejestru zabytków.

Ratusz w Śmiglu

Lokalizacja: Śmigiel, pl. Rozstrzelanych
Budynek obecnego ratusza zlokalizowany na rynku w Śmiglu (Placu Rozstrzelanych) został zakupiony w 1832 r. od prywatnego właściciela i przystosowany na siedzibę władz miasta. Poprzednia budowla, usytuowana w południowej części rynku spłonęła w wielkim pożarze miasta 1814 r. wraz z miejskim archiwum. Dzisiejszy wygląd ratusz zawdzięcza przebudowie, którą dokonano na początku XX wieku. Budynek funkcję siedziby władz samorządowych pełnił do 1955 r. Wówczas to administrację przeniesiono do budynku dawnego sądu grodzkiego na Placu Wojska Polskiego – obecnej siedziby Urzędu Miejskiego Śmigla. Podczas okupacji niemieckiej i po wojnie na piętrze budynku ratusza mieściło się muzeum. Eksponaty muzealne ostatecznie opuściły ratusz na początku 1964 r.
Dziś na parterze mieści się sala ślubów Urzędu Stanu Cywilnego.

Browar w Śmiglu

Lokalizacja: Śmigiel, ul. Leszczyńska
Bardzo dobra jakość źródlanej wody w Śmiglu dała w mieście początek rozwoju piwowarstwa. Zabudowania pozostałe po browarze przy ulicy Leszczyńskiej są pozostałością ostatniego zakładu produkującego piwo na terenie Śmigla, należy tu wspomnieć, że pierwsze wzmianki o działalności piwowarskiej w Śmiglu sięgają aż 1576 r. i mówią o istnieniu cechu mielcarzy – piwowarów. Browar przy ulicy Leszczyńskiej (pierwotnie ulicy A. Mickiewicza) został zbudowany w 1894 r. na zlecenie Niemca pochodzącego z Bawarii – Leonarda Büchnera. Działalność rozpoczął w 1894 r. pod nazwą: Zakład Przemysłowy „Browar Bawarski”. W skład zabudowań należących do browaru wchodzą m.in.: budynek administracyjno-mieszkalny zbudowany na styl bawarski, zakład produkcyjny, słodownia oraz lodownia, o której warto dodać kilka słów. Lodownia została wybudowana w 1901 r. Wysoka na 30 metrów z piwnicą o głębokości 10 metrów została wyposażona w ściany o grubości 1 metra. Chłód zapewniał lód zwożony zimą ze stawów Eggelssee. Początkowo w browarze produkowano piwo jasne lekkie, słód, a także lemoniadę. Od 1972 roku browar wprowadził do produkcji znany w całej Polsce „Tonic Water”. Przez lata zakład zmieniał właścicieli. Od 1992 roku zakład przekształcił się w spółkę, której udziałowcem był „Lech” Browary Wielkopolskie. Spółka ostatecznie zaprzestała działalność w 1998 roku, a majątek browaru został sprzedany podmiotowi indywidualnemu w 2001 roku. Od tamtej pory browar nie prowadzi działalności produkcyjnej, a opustoszałe zabudowania są nadal w rękach prywatnych.

Obiekt nie jest dostępny dla zwiedzających.

Cmentarz ewangelicki w Robaczynie

Lokalizacja: Robaczyn
Cmentarz został założony w 1789 r. przez małżeństwo Bojanowskich: Carla Aleksandra oraz Eleonorę z Bothmerów właścicieli Starego Bojanowa, Robaczyna i Nietążkowa. Cmentarz o powierzchni 0,43 ha okala mur. W wejściu po obu stronach drewnianej bramy, nad którą wyryto datę założenia oraz nazwiska fundatorów, usytuowane są dwie murowane kaplice (mauzolea) pokryte gontem. W jednym z nich zachowały się resztki dwustronnego nagrobku Bojanowskich oraz ich czworga dzieci. Na cmentarzu do dziś można zobaczyć także inne nieliczne nagrobki, w tym grób Erdmanna Gernotha właściciela majątku Stare Bojanowo, który został odznaczony Krzyżem za udział w wojnie prusko-francuskiej w latach 1870-71.

Cmentarz użytkowany był do końca II wojny światowej przez gminę ewangelicką w Starym Bojanowie. W 1957 roku cmentarz został wpisany do rejestru zabytków. Jego ostatnia restauracja miała miejsce w latach 60.

Dwór w Nietążkowie wraz ze zbiornikiem wodnym

Lokalizacja: Nietążkowo, ul. Dudycza
Zespół rezydencjalny, na terenie którego dziś funkcjonuje Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych w Nietążkowie pochodzi z połowy XIX w. Budynek został wzniesiony przez rodzinę Bironów, prawdopodobnie na miejscu okazałego pałacu, wybudowanego w XVIII w. przez Bojanowskich, ówczesnych właścicieli Nietążkowa i Starego Bojanowa. W parku przy dworze rośnie leciwa lipa oraz usytuowany jest zbiornik wodny z zegarem z około 1800 r. Zarówno zbiornik, jak i drzewo pochodzą z czasów, kiedy w Nietążkowie stał zapewne jeszcze pałac. Z początkiem XX wieku dobra nietążkowskie przejęła Pruska Komisja Kolonizacyjna. Wówczas to dwór oraz część gospodarstwa zostały oficjalnie zaadaptowane na cele edukacyjne i do dziś pełnią takową funkcję. Pierwszą placówką oświatową w Nietążkowie była Szkoła Włościanek funkcjonująca w dworze już od lat dziewięćdziesiątych XIX wieku, a więc przed przejęciem nietążkowskiego majątku przez Pruską Komisję Kolonizacyjną. Szkoła ta zaprzestała swojej działalności w lutym 1936 r. Rok później w budynku dworu otwarto Uniwersytet Wiejski w Nietążkowie. Wówczas to szkole nadano im. Jana Kasprowicza. Z wybuchem II wojny światowej Uniwersytet zaprzestał swojej działalności, a na jego miejscu w sierpniu 1940 roku władze okupacyjne zorganizowały obóz dla dziewcząt niemieckich. Cztery lata później powstał tam przymusowy obóz pracy dla Polaków. Zaraz po wojnie w nietążkowskim dworze otwarto nową placówkę oświatową: Powiatową żeńską szkołę gospodarstwa domowego. W kolejnych latach profil kształcenia w szkole zmieniał się dość często: kształcono tam m.in. przyszłych pracowników księgowości Państwowych Ośrodków Maszynowych, elektryków, wznowiono kształcenie rolników. Duże zmiany w nietążkowskiej szkole zaszły po 1999 roku, wóczas to w wyniku reformy Zespół Szkół Rolniczych w Nietążkowie przeszedł pod zarząd Powiatu Kościańskiego i od września 2001 roku po kolejnej reformie rozpoczęła się działalność Zespołu Szkół Zawodowych w Nietążkowie utworzonego z połączenia Zasadniczej Szkoły Zawodowej w Śmiglu i Zespołu Szkół Rolniczych w Nietążkowie. Rok później placówka znów zmieniła nazwę na Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych, która obowiązuje do dziś.

Zarówno wieś Nietążkowo, jak i dwór, w którym mieści się siedziba szkoły związane są z historią arian niegdyś zamieszkujących licznie te tereny. Właściciele dóbr nietążkowskich byli m.in. Cikowscy i Arciszewscy.
Ciekawostką jest fakt, że 30 maja 1812 roku przez Nietążkowo przejeżdżał Napoleon udając się do Poznania.

Pałac w Morownicy

Lokalizacja: Morownica, ul. Kaźmierczaka
Okazały pałac w Morownicy zbudowany został w 1884 r. według projektu architekta z Berlina Otto Maracha przez niemiecką rodzinę Caesarów. Okazały budynek z czerwonej cegły zdobiony wieloma detalami jest częścią założenia pałacowego, do którego należą również dwie oficyny oraz park. Pałac jest obecnie własnością prywatną. Obok zespołu rezydencjonalnego usytuowany jest również zespół folwarczny: w jego skład wchodzą budynki stajni i wozowni, owczarni, spichlerza, obory i gorzelni oraz domy pracowników folwarcznych. Dziś zespół folwarczny jest własnością Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w Morownicy.

Obiekt nie jest dostępny dla zwiedzających.

Dwór w Starej Przysiece Drugiej

Lokalizacja: Stara Przysieka Druga
Założenie dworskie w Starej Przysiece Drugiej składa się z części rezydencjonalnej oraz folwarcznej. Dwór został wzniesiony w XVIII w. przez opatów przemęckich, którzy byli właścicielami wsi już od 1278 do 1797 roku. W przyległym parku znajduje się kaplica grobowa z 1864 r. ufundowana przez ówczesnego właściciela Edwarda Potworowskiego po śmierci syna Romana. Od 1882 roku właścicielami tamtejszych dóbr byli Kurnatowscy aż do wybuchu II wojny światowej. Przy dworze zlokalizowane są również dwie oficyny, stajnia oraz budynki gospodarcze, w tym spichlerz, stodoły, obory, gorzelnia oraz domy mieszkalne. Dwór jest obecnie własnością prywatną.

Obiekt nie jest dostępny dla zwiedzających.

Pałac w Czaczu

Lokalizacja: Czacz, ul. Parkowa
Pałac w Czaczu wybudowany został prawdopodobnie po roku 1639. Kilkakrotnie ulegał przebudowie. Obecny wygląd zawdzięcza ostatniej, przeprowadzonej przez ówczesnego właściciela Jana Żółtowskiego, która miała miejsce w latach 1911-1912. W rękach Żółtowskich dobra w Czaczu były od 1838 roku, kiedy to nabył je Jan Nepomucen Żółtowski. Do budynku pałacu przylegają galerie, które za pomocą bram łączą się z oficynami. W pałacu, do którego przylega park, dziś zlokalizowany jest Zespół Szkół, w skład którego wchodzi Szkoła Podstawowa, Gimnazjum oraz Przedszkole. Właścicielem obiektu jest Gmina Śmigiel.

Więcej informacji na temat historii pałacu oraz samej wsi Czacz można znaleźć na stronie szkoły: www.czacz.pl/o-czaczu

Dwór w Bronikowie

Lokalizacja: Bronikowo, ul. Machcińska
Dwór zbudowano pod koniec wieku XIX przez rodzinę Forsterów, Niemców, którzy od 1893 roku byli właścicielami wsi. W przyległym do dworu parku znajduje się mauzoleum ze zdewastowanym nagrobkiem Oskara Forstera. Nieopodal mauzoleum zlokalizowana jest mogiła nieznanego żołnierza z krzyżem na którym widnieje napis: "Nieznanemu żołnierzowi poległemu za Ojczyznę 1945 r". Obecnie w dworze ma swoją siedzibę Zespół Szkół. Właścicielem obiektu jest Gmina Śmigiel.

Gródek rycerski w Bronikowie

Lokalizacja: Bronikowo
Ciekawostką jest położona w niedużej odległości od zabudowań dwoskich wyspa, na której odkryto częściowo zawalone, porośnięte roślinnością piwnice. Nie wiadomo czemu służyły te podziemne konstrukcje, jedna z teorii (nie poparta badaniami) głosi, że może być to pozostałość po rycerskim grodzie.

Pałac w Spławiu

Lokalizacja: Spławie
Pałac w Spławiu stanął na miejscu drewnianego dworu, który zbudowano w 1608 r. Formę pałacu, w stylu odwołującym się do form włoskich, przybrał po przebudowie w 1840 r. W pałacu, z wyposażenia dworu, do dziś przetrwała ozdoba przedkominkowa z herbem Bończa. Pałac otacza park ze stawami, a w jego zachodniej części stoi XVIII wieczna figura św. Jana Nepomucena. Dziś pałac wraz z parkiem znajduje się w rękach prywatnych, odbywają się w nim imprezy okolicznościowe: wesela, komunie itp., więcej informacji na stronie www.palacsplawie.pl

Przypałacowy zespół folwarczny należy obecnie do Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w Spławiu. W folwarku znajdują się zabudowania gospodarskie, m.in. stajnia i wozownia z połowy XIX w., wolarnia z 1896 r., XIX wieczna stodoła oraz kolonia domów pracowników folwarcznych.

Dwór w Starym Bojanowie

Lokalizacja: Stare Bojanowo, ul. Główna
Wzniesiony w 2 połowie XIX w. parterowy budynek, który został podwyższony po przebudowie w 1913 r. W latach 60. XX wieku dobudowano do dworu nowe skrzydło. Przy dworze znajduje się park założony na przełomie XIX i XX w. Budowlę otacza zespół zabudowań stanowiących niegdyś folwark, którego początek funkcjonowania datuje się na koniec XVIII wieku. Pod koniec XIX wieku właścicielem folwarku w Starym Bojanowie był kalikst Biron von Curland, do którego należał cały okręg dworski Stare Bojanowo. W 1863 roku okręg ten stanowiły folwarki w Podśmiglu, Robaczynie, Olszewie, Sierpowie, Nietążkowie i Starym Bojanowie. W 1913 roku dobra bojanowskie kupiła niemiecka rodzina Gernoth (dotychczasowy dzierżawca), która była właścicielem majątku do końca II wojny światowej. Obiekt nie jest dostępny dla zwiedzających.

Pałac w Parsku

Lokalizacja: Parsko
Pałac wniesiony został po 1848 r. na wzór berlińskiej willi dla barona Rudolfa von Gersdorffa. Pałac jest własnością prywatną. Nieopodal pałacu zlokalizowana jest kaplica - Mauzoleum rodziny von Gelsdorff wybudowana w latach 30. XX w oraz park. Przy pałacu usytuowany jest również zespół folwarczny, w którego skład wchodzą stodoły, owczarnia oraz domy pracowników folwarcznych.

Obiekt niejest dostępny dla zwiedzających.

Dwór w Żegrowie

Lokalizacja: Żegrowo
Usytuowany w parku otoczonym lasem dwór w Żegrowie został wzniesiony w XIX w, a później kilkakrotnie przebudowywany. Część gospodarcza zachowała się w stanie cząstkowym. W 1881 r. Żegrowo było własnością Józefa Szołdrskiego, który miał w posiadaniu także majątek w Popowie Starym. W tym czasie na terenie dóbr żegrowskich działała gorzelnia i młyn parowy, jak również założono pierwszą w Wielkopolsce hodowlę pstrągów. Obecnie dwór pełni funkcję mieszkalną dla kilku rodzin. W bliskiej odległości od dworu rosną dęby o wymiarach pomnikowych (więcej informacji na temat drzewostanu w Żegrowie w dziale - pomniki przyrody).

Pałac w Wonieściu

Lokalizacja: Wonieść
Położony nad jeziorem pałac w Wonieściu został zbudowany w 1900 r. przez Justusa von Wedemeyera. Wonieść przed wiekami należała do zakonu Benedyktynów w Lubiniu. We władaniu zakonników, był aż do roku 1797, a następnie od 1799 do 1803 roku znajdował się w rękach rodziny von Beyer. W 1803 roku posiadłość kupił Franciszek Bojanowski. Kolejnym właścicielem był Ludwik von Wedemeyer, którego rodzina władała wonieskimi dobrami do końca II wojny światowej. Obecnie na terenie pałacu zlokalizowany jest oddział Wojewódzkiego Szpitala Neuropsychiatrycznego im. Oskara Bielawskiego w Kościanie. Do pałacu przylega rozległy park.

Kościół parafialny p.w. Najświętszej Marii Panny Wniebowziętej w Śmiglu
Lokalizacja: skrzyżowanie ulic Farnej i Kościuszki.

Lokalizacja: Śmigiel, skrzyżowanie ulic Farnej i Kościuszki
Pierwszy kościół w tym miejscu został wzniesiona ok. 1443 r. z fundacji biskupa poznańskiego Andrzeja z Bnina. Trzykrotnie strawiony przez pożary i odbudowywany. W 1907 r. dobudowana została wieża. Wewnątrz kościoła warte uwagi są: chrzcielnica barokowa z 1700 r. oraz wykonany z marmuru i piaskowca nagrobek Urszuli z Wielkiej Wsi Brzeźnickiej (współfundatorki odbudowy kościoła po wielkim pożarze w 1582 r.) wystawiony przez jej męża Kacpra Jaruzela Brzeźnickiego w 1617 r.

Kościół p.w. św. Wita w Śmiglu oraz cmentarz katolicki
Lokalizacja: ul. Św. Wita.

Lokalizacja: Śmigiel, ul. Św. Wita
Budowla została wzniesiona w 1769 r. na miejscu drewnianej świątyni będącej niegdyś kościołem parafialnym (przypuszczalnie od 1200 r.). Kościół znajduje się na terenie cmentarza i są w nim odprawiane głównie msze pogrzebowe. Cennym zabytkiem jest znajdujący się wewnątrz świątyni w ołtarzu głównym – tryptyk późnogotycki rzeźbiony w drewnie lipowym z 1506 r. Jego obudowa datowana jest na rok 1645. Również godna uwagi jest rzeźba św. Anny z Najświętszą Marią Panną, znajdująca się w ołtarzu bocznym, która pochodzi z 1506 r.

Na cmentarzu znajduje się m.in. pomnik ofiar terroru hitlerowskiego. W grobowcu spoczywają zwłoki 23 osób rozstrzelanych na Rynku w Śmiglu 30 września i 23 października 1939 r., ekshumowanych w 1945 r. i przeniesionych z cmentarza żydowskiego, miejsca pierwszego pochówku. Na cmentarzu spoczywają także ciała Powstańców Wielkopolskich - grobowiec został ufundowany przez Towarzystwo Powstańców i Wojaków w Śmiglu w 1928 r. W najstarszym grobowcu na cmentarzu został pochowany m. in. Aleksander Otto Trąbczyński, oficer powstania listopadowego z 1831 r. zm. 17 września 1871 r.

Kościół parafialny p.w. św. Stanisława Kostki w Śmiglu (poewangelicki)
Lokalizacja: skrzyżowanie ulic: Matejki i Szkolnej

Lokalizacja: Śmigiel, skrzyżowanie ulic: Matejki i Szkolnej
Wzniesiony w 1830 r. przez gminę ewangelicką. 39 lat później została dobudowana wieża. W 1946 r. świątynia została przejęta przez kościół rzymsko-katolicki. Do 1976 r. kościół stanowił filię miejscowej parafii p.w. NMP Wniebowziętej w Śmiglu. W 1976 r. z dotychczasowej parafii wydzielono nową, parafię p.w. św. Stanisława Kostki i świątynia została kościołem parafialnym.

Więcej informacji na temat kościoła na stronie parafii: http://stkostka.smigiel.eu/index.php?option=com_contentHYPERLINK

Kościół parafialny p.w. św. Bartłomieja w Starym Bojanowie
Lokalizacja: ul. Główna – położony na terenie cmentarza

Lokalizacja: ul. Główna – położony na terenie cmentarza
Obecna świątynia wzniesiona została w 1849 r. Wieżę dobudowano 51. lat później. Źródła podają, że w tym miejscu budowla kościelna miała swoją lokalizację już w 1389 r. Kościół otacza cmentarz parafialny, a do jego murów przylegają zabudowania plebani z początku XX w. Więcej informacji na temat kościoła na stronie parafii:
http://www.parafiastarebojanowo.pl/historia

Kościół filialny p.w. św. Teresy w Starym Bojanowie (poewangelicki)
Lokalizacja: ul. Główna

Lokalizacja: ul. Główna
Świątynia należy do parafii. p.w. św. Bartłomieja. Zbudowany przez ewangelików w 1905 r. Od 1945 r. kościół przemianowany na katolicki.

Kościół parafialny p.w. św. Michała Archanioła w Czaczu
Lokalizacja: ul. 27 Stycznia

Lokalizacja: ul. 27 Stycznia
Kościół wybudowany został w pierwszej połowie XIV w. Wieżę wzniesiono w 1682 r. Świątynię kilkakrotnie przebudowywano, ostatnio w 1653 r. Wewnątrz znajdują się trzy ołtarze murowane z 1798 r. Z tego samego roku pochodzi ambona, zaś chrzcielnica z trzeciego ćw. XVIII w. Nieopodal kościoła zlokalizowany jest cmentarz parafialny, a na nim kaplica cmentarna z początku XX w.

Więcej informacji na temat kościoła na stronie parafii: http://www.parafiaczacz.pl/oparafii_4.html

Kościół parafialny p.w. św. Wawrzyńca w Wonieściu

Lokalizacja: Wonieść
Budowla została wzniesiona w XV wieku, jego gruntownej przebudowy dokonano w wieku XVII i XVIII. Polichromie z wewnątrz kościoła pochodzą z 1887-90 roku. W ścianę świątyni wmurowana jest tablica epitafijna wykonana z kamienia w 1845 r. Anny Ludwiki Skarżyńskiej.

Więcej informacji na temat kościoła na stronie parafii: http://www.woniesc.archpoznan

Kościół parafialny p.w. Wszystkich Świętych w Starym Białczu

Lokalizacja: Stary Białcz
Obecny kościół został wzniesiony na przełomie XVI i XVII w. z fundacji Franciszka Wacława Gajewskiego. Poprzednie, dwie drewniane świątynie usytuowane w Starym Białczu spłonęły. Pierwsza w 1630 r., druga, na miejscu, której wzniesiono obecny kościół pod koniec XVII w. W 1872 r. została wzniesiona kaplica oraz dzwonnica.

Więcej informacji na temat kościoła na stronie parafii: http://www.parafiastarybialcz.pl/kontakt_7.html

Kościół parafialny p.w. św. Franciszka z Asyżu w Bronikowie

Lokalizacja: Bronikowo, ul. Morownicka
Jedyny drewniany kościół w Gminie Śmigiel zbudowany po pożarze w 1738 roku na kamiennej podmurówce. Kaplica została dobudowana na dwa lata przed wybuchem II wojny światowej. Wewnątrz świątyni znajduje się wiele wartych uwagi zabytków. Ołtarz główny z rzeźbami oraz obrazem Matki Boskiej z Dzieciątkiem datowany jest na 1700 rok. Boczne ołtarze: z rzeźbami oraz obrazem adoracji ran Chrystusa pochodzi z 1704 roku, drugi zaś z obrazem św. Franciszka i rzeźbami datuje się na 1698 r. Wartość historyczną mają również osiemnastowieczna ambona i chrzcielnica, a także konfesjonał z 1672 r.

Pomniki przyrody

W parku w Żegrowie, należącym do Nadleśnictwa Kościan, a oddalonym od Śmigla o 6 km rosną dęby szypułkowe, które w styczniu 2003 roku Rozporządzeniem Wojewody Wielkopolskiego zostały uznane pomnikami przyrody. Największy z dziesięciu okazów, wysoki na 24 m w obwodzie liczy 810 cm. Drugi co do rozmiarów żegrowski dąb, wysoki na 29 m w obwodzie ma 555 cm. Kolejne dwa są wysokie na 28 m, z których jeden w obwodzie ma 550 cm, a drugi 510 cm. Najwyższy z dębów w Żegrowie jest wysoki na 31 m, a w obwodzie liczy 550 cm, zaś najniższy, wysoki na 21 m jest również najmniejszy w obwodzie i liczy 4 m szerokości. Pozostałe cztery żegrowskie dęby mają następujące rozmiary: 482 cm szerokości i 27 m wysokości, 445 cm szerokości i 23 wysokości, 434 cm szerokości i 29 m wysokości oraz 430 cm szerokości i 25 m wysokości.

Okazałe dęby szypułkowe rosną również w innych miejscowościach Gminy Śmigiel.
W lesie w Księginkach należącym do leśnictwa Żegrówko, Nadleśnictwa Kościan, oddalonych od Śmigla o 10 km rośnie okaz o szerokości pnia 541 cm, a w oddalonych o 19 km od Śmigla Jezierzycach, w lesie – obręb Nadleśnictwo Kościan rośnie dąb o pniu szerokim na 480 cm. Obydwa drzewa pomnikami przyrody zostały uznane uchwałą Rady Miejskiej Śmigla. Pierwszy z dębów w 2007 roku, drugi zaś w 2010 roku.
Najbliżej Śmigla rośnie dąb w Nietążkowie. Uznany pomnikiem przyrody w 1998 roku liczy 20 metrów wysokości i 430 cm szerokości w pniu. Dwa dęby o pomnikowych wymiarach rosną również w Leśnictwie Kotusz, które podlega Nadleśnictwu Kościan. Szerszy w obwodzie liczy 692 cm i jest wysoki na 24 m, zaś węższy ma 510 cm i 27 metrów wysokości. Oba dęby uznano pomnikami przyrody również w 1998 roku Rozporządzeniem Wojewody Leszczyńskiego. Poza dębami rosną również trzy inne gatunki drzew uznane także w 1998 roku Rozporządzeniem Wojewody leszczyńskiego pomnikami przyrody. Są to: lipa drobnolistna o pniu szerokim na 480 cm i wysokości 24 m znajdująca się w parku w Nietążkowie, platan klonolistny o obwodzie 350 cm i wysokości 20 m oraz świerk pospolity o obwodzie 210 cm i wysokości 20 m. Dwa ostatnie drzewa rosną w parku w Czaczu.

Targ w Śmiglu

Lokalizacja: Śmigiel, ul. Skarzyńskiego
Plac targowy zajmuje powierzchnię 2,5 ha, a pozostały teren liczący 0,5 ha jest wykorzystywany na miejsca parkingowe. Na utwardzonej części – wyłożonej brukową kostką - wyznaczono ponad 430 stanowisk handlowych, na pozostałej, jeszcze nieutwardzonej około 20. Dniem handlowym jest środa. Co tydzień stragany zajmują większość, a bywa i tak, że wszystkie z wyznaczonych do tego miejsc. Co tydzień również, targowisko odwiedza kilkaset kupujących. Na targu można kupić m.in. artykuły spożywcze, ogrodnicze, chemię gospodarczą, rowery, meble, zabawki, biżuterię, perfumy, narzędzia, ale przeważający asortyment stanowią ubrania i buty. Poza Polakami swój towar oferuje także duża grupa obcokrajowców, głównie Bułgarów.

Na obecnym miejscu targowisko funkcjonuje od bardzo dawna, ale wzmożony ruch targowy sięga początków lat 90-tych. Rosnąca z roku na rok liczba handlujących skłoniła samorząd do podjęcia decyzji o kompleksowej modernizacji targowiska. Na jej zrealizowanie, władze gminy przeznaczyły łącznie prawie 1 mln 400 tysięcy złotych. Opłaty handlowe ustala Rada uchwałą. Jednodniowa opłata za pojedyncze stoisko handlowe na utwardzonej części placu dla handlującego, jest uzależniona od asortymentu.

Aby pełniej wykorzystać plac targowy nie tylko raz w tygodniu, władze miasta kilkakrotnie podejmowały dodatkowe inicjatywy, m.in. próbowały ustanowić również dniem handlowym sobotę, a także zorganizować tam autogiełdę. Niestety żaden z tych pomysłów nie przyjął się, jednak targowa środa cieszy się nadal niesłabnącym powodzeniem zarówno wśród sprzedających, jak i kupujących.
Plac targowy, poza handlowym, ma jeszcze inne przeznaczenie, odbywają się na nim imprezy plenerowe, mieszkańcy wspólnie z władzami samorządowymi witają tu także Nowy Rok. W Śmiglu, w cyklu dwuletnim, organizowane są latem Międzynarodowe Spotkania Folklorystyczne, a późniejszą porą Jesienne Spotkania Orkiestr Dętych. Wówczas na targowisku robi się gwarnie i rozbrzmiewa muzyka.

Targ odbywa się wkażdą środę w godz. od 7:00 do 13:00

Strzelnica Kurkowego Bractwa Strzeleckiego

Lokalizacja: Śmigiel, ul. Kościuszki
W Śmiglu funkcjonuje Kurkowe Bractwo Strzeleckie, które dysponuje dwoma strzelnicami: odkrytą oraz zlokalizowaną wewnątrz siedziby bractwa. Bracia mają w swoich zbiorach zabytkową broń czarnoprochową, pistoletami sportowymi oraz bronią pneumatyczną i chętnie umożliwiają zainteresowanym grupom skorzystanie ze strzelnic pod ich czujnym okiem.

Historia Kurkowego Bractwa Strzeleckiego w Śmiglu sięga XV wieku. Po przerwie w działalności spowodowanej wypadkami II wojny światowej i zaistniałą po niej sytuacją polityczną śmigielskie bractwo zostało reaktywowane w 1992 roku.

Tel. kontaktowy do Kurkowego Bractwa Strzeleckiego w Śmiglu: 697 909 662

Targ rzeczy używanych w Czaczu

Lokalizacja: ul. Wielichowska
„Pchli targ”, nazywany potocznie „wystawkami’ lub „używkami’, usytuowany jest w Czaczu, wsi oddalonej od Śmigla o 2 km, ale do Czacza przyjeżdżają kupcy ze znacznie bardziej odległych regionów Polski. Klientów kusi szeroki asortyment używanych przedmiotów, przywożonych zza zachodniej granicy, na który można wynegocjować przystępne ceny. Atutem jest również imponująca liczba, ponad 100 punktów handlowych, zlokalizowanych na około 2,5 km odcinku jednej ulicy. Asortyment „używek” jest nieograniczony, okazyjnie można tam nabyć cały wachlarz używanych sprzętów, od mebli, urządzeń RTV i AGD, dywanów, lamp, obrazów, rowerów, zabawek, ceramiki, biżuterii, po stylowe piece kaflowe i części do samochodów. Kwitnący interes handlarzy używek na wiejskiej ulicy rozwinął tam również branżę gastronomiczną, powstały bary szybkiej obsługi, a także stoiska z lodami i goframi. Największy ruch w Czaczu odbywa się od piątku do niedzieli; wówczas to na punkty dowożony jest towar.

Na zakupy wybierają się tu całe rodziny oraz sławni ludzie które nierzadko pokonują wiele kilometrów. Klientami „używek”, poza miejscowymi są m.in. poznaniacy, krakowianie, wrocławianie, ślązacy, są nimi także sąsiedzi zza wschodniej granicy. Stałymi bywalcami są hurtownicy z okolic Wadowic, Warszawy, a nawet Rzeszowa.

Na ulicy przy, której zlokalizowane są „wystawki” znajdują się bary szybkiej Obsługi.